ประตูน้ำเหล็กหล่อ หรือ Gate Valve (เกตวาล์ว) คือประตูน้ำลิ้นยกที่ใช้ในการปิด-เปิดการไหลในเส้นท่อโดยการเปิดสุด-ปิดสุดเท่านั้น (Shut off Valve) เมื่อเปิดประตูน้ำลิ้นยกจนสุดจะไม่มีอะไรมาขวางทิศทางการไหลทำให้เกิดการสูญเสียพลังงานน้อย โดย Gate Valve มีหลากหลายประเภท ซึ่งถ้าแบ่งประเภทตามมาตรฐานอุตสาหกรรมไทย หรือ มอก. จะแบ่งออกเป็น 3 ประเภทหลัก ได้แก่
- ประตูน้ำเหล็กหล่อลิ้นยกแบบรองลิ้นโลหะ สำหรับงานประปา มอก. 256-2540
- ประตูน้ำเหล็กหล่อแบบลิ้นยก สำหรับงานทั่วไป มอก. 432-2529
- ประตูน้ำเหล็กหล่อลิ้นยกแบบหุ้มยาง มอก. 1413-2540
โดยภายในข้อกำหนดของมาตรฐานอุตสาหกรรมทั้ง 3 ประเภท ยังได้มีการกำหนดชนิดของประตูน้ำลิ้นยก Gate Valve ออกเป็นตามลักษณะการเชื่อมต่อกับเส้นท่อและการเคลื่อนที่ของเพลา โดยมีรายละเอียดดังนี้
- กำหนดลักษณะตามการเชื่อมต่อกับเส้นท่อออกเป็น 2 แบบ ได้แก่
- แบบหน้าแปลนคู่ หรือ Double Flanged เชื่อมต่อกับเส้นท่อโดยใช้ประเก็นยางและสกรูน็อต
- แบบเกลียว หรือ Threaded เชื่อมต่อกับเส้นท่อโดยใช้เทปพันเกลียวและท่อที่กลึงเกียวนอก
- กำหนดลักษณะตามการเคลื่อนที่ของเพลา
- แบบก้านยก หรือ Rising Stem เมื่อมีการเปิดหรือปิดประตูน้ำลิ้นและเพลาจะยกขึ้น-ลงตามกัน
- แบบก้านไม่ยก หรือ Non-Rising Stem ลิ้นจะยกขึ้นลงตามการเปิดหรือปิดประตูน้ำแต่เพลาอยู่ที่ตำแหน่งเดิม
*หมายเหตุ* ประตูน้ำลิ้นยกไม่ควรใช้ในการควบคุมปริมาณการไหลโดยการหรี่หรือเปิดปิดไม่สุด เพราะประตูน้ำชนิดนี้ถูกออกแบบมาให้ใช้ในการเปิดสุดและปิดสุดเท่านั้น ดังนั้นเมื่อใช้งานในการควบคุมปริมาณการไหล เป็นระยะเวลานานและบ่อยครั้งอาจจะทำให้เกิดการชำรุดได้