Butterfly Valve หรือ ประตูน้ำลิ้นปีกผีเสื้อ คือประตูน้ำที่ใช้ในการควบคุม(Control Valve)การไหลในเส้นท่อชนิดหนึ่ง โดยประตูน้ำลิ้นปีกผีเสื้อ Butterfly Valve สามารถเปิดลิ้นเป็นเปอร์เซ็นต์ได้ แต่เนื่องจากลักษณะของประตูน้ำลิ้นปีกผีเสื้อจะมีลิ้นติดกับเพลาที่อยู่กึ่งกลางของตัวเรือน และลิ้นจะหมุนอยู่รอบเพลาจากตำแหน่งปิดสุดถึงเปิดสุดเป็นลักษณะ 90 องศา (Quarter-turn) ทำให้เมื่อเปิดสุดแล้วแต่ลิ้นและเพลายังกีดขวางทางของของไหลในเส้นท่อทำให้เกิดการสูญเสียพลังงานมากกว่า Gate valve แต่สามารถใช้งานได้หลากหลายประเภทกว่า ซึ่งในประเทศไทยทางสำนักงานมาตรฐานอุตสาหกรรม(สมอ.)ได้กำหนดมาตรฐานอุตสาหกรรม(มอก.)ของประตูน้ำลิ้นปีกผีเสื้อให้เป็นไปตาม มอก.382-2531
Butterfly Valve มีการแบบประเภทได้หลายรูปแบบ ตังนี้
- แบ่งประเภทตามลักษณะการเยื้องศูนย์
- ไม่มีการเยื้องศูนย์ Concentric
- เยื้องศูนย์ 2 แกน Double Eccentric หรือ Double offset
- เยื้องศูนย์ 3 แกน Triple Eccentric หรือ triple offset
- แบ่งประเภทตามลักษณะการเชื่อมต่อกับเส้นท่อ
- แบบหน้าแปลนคู่ Double flange Type เชื่อมต่อกับเส้นท่อโดยใช้ประเก็นยางและสกรูน็อตยึดระหว่างหน้าแปลนของท่อและวาล์วเข้าด้วยกันทั้ง 2 ด้าน
- Wafer Type เชื่อมต่อกับท่อโดยการใส่เข้าไประหว่างหน้าแปลนทั้ง 2 ข้างของเส้นท่อแล้วขันสกรูและน็อตเพื่อบีบอัดให้วาล์วติดอยู่ระหว่างหน้าแปลนทั้ง 2 ด้าน
- Lug Type เชื่อมต่อกับเส้นท่อโดยใส่สกรูผ่านรูหน้าแปลนแล้วไขเข้ากับรูเกลียวของวาล์วแบบ Lug type ได้เลย โดยสามารถแยกยึดสกรูกับหน้าแปลนท่อได้ทั้ง 2 ด้าน
- แบ่งประเภทตามวัสดุของหน้าสัมผัสกันรั่ว
- แบบ Rubber Seal คือแหวนยางที่ลิ้นคู่กับโลหะที่ตัวเรือน หรือแหวนยางที่ตัวเรือนคู่กับโลหะที่ลิ้น
- แบบ Metal Seal คือแหวนโลหะที่ลิ้นคู่แหวนโลหะที่ตัวเรือน
- แบบ Rubber lined คือยางหุ้มเต็มผิวหน้าตัวเรือนและลิ้นเป็นโลหะ
- แบ่งตามการควบคุมการปิด-เปิด
- Manual คือใช้มือหมุนก้านหมุนหรือพวงมาลัยจากกล่องเกียร์ (Gear box) โดยทั่วไปกล่องเกียร์จะมีทั้งแบบเกียร์ตั้งและเกียร์นอน
- Electric Actuator คือการหมุนโดยใช้มอเตอร์ไฟฟ้าหรือที่เรียกว่าหัวขับไฟฟ้า มีทั้งแบบขับตรงและขับผ่านเกียร์ทด โดยการเลือกหัวขับไฟฟ้าโดยเบื้องต้นนั้นจำเป็นที่จะต้องมีข้อมูลของค่าแรงบิด (Torque) และจำนวนรอบกับระยะเวลาที่ต้องการเปิด-ปิด เพื่อหาความเร็วรอบ (Speed) ที่จะใช้ของประตูน้ำลิ้นปีกผีเสื้อ
- Pneumatic คือใช้ระบบลมในการเปิดและปิดประตูน้ำ โดยจะขับตรงที่เพลาโดยไม่ผ่านเกียร์ทดต้องทราบข้อมูลของแรงบิดที่เพลาเพื่อคำนวณหาขนาดกระบอกลมที่ใช้จากแรงดันของลมที่มีในระบบ